در پست های قبل تحت عنوان «نامگذاری روستای باباپیر» و « نام های خانوادگی ساکنان روستای باباپیر» اشاره شد مطابق با زبان معیار (فارسی) ما نام روستای خود را « باباپیر» می گوییم و می نویسیم ولی در گویش و لهجه محلی روستا و سایر مراکز جمعیتی اطراف بیشتر با نام « باپیر» معروف و شناخته می شود. در این نوشته واکاوی نام «باپیر» مورد نظر است.

«باپیر» اسم خاص کُردی برای پسر است و به معنی: پدر بزرگ، کنایة از دانای کهنسال است همچنین تخلص یکی از شعرای کُرد «باپیر دینوری» می باشد. در گویش لری نیز به معنی بابای پیر یا پدر بزرگ است.

این نام بیشتر در استان های کرد نشین غرب کشور از جمله کردستان، کرمانشاه، ایلام و حتی در کردستان عراق و سوریه برای نامگذاری استفاده می شود که فرزند پسر و برخی اماکن مانند روستاها مراکز هنری، فروشگاه ها، سوپر مارکت ها، مشاورین املاک، و ... را « باپیر» نامیده اند. در جدول زیر اماکن و گروه های مهمی که در نام آنها واژه باپیر وجود دارد ارائه شده است.

با توجه به اطلاعات ارائه شده در جدول از مجموع اماکن و گروههای که واژه «باپیر» در نام آنها وجود دارد تنها ساکنان روستای باپیر جعفرقلی و تیره باپیر در طایفه زراسوند از قوم لر و بختیاری می باشند.

روستای باپیر جعفرقلی

از آنجایکه مسیر کوچ رو ایل بختیاری (بین ییلاق و قشلاق) از شهرستان اندیکا می باشد تعداد زیادی از روستاهای این شهرشتان با ساکن شدن خانوار های از ایل بختیاری ایجاد شده اند. به نظر می رسد روستای باپیر جعفر قلی نیز یکی از آنها است. و به احتمال بنیانگذار این روستا از اولاد جعفرقلی بوده که یکی از تیره های طایفه زراسوند است. تاریخ شکل گیری این روستا برای نویسنده مشخص نشد. و در فرهنگ جغرافیایی آبادی های ایرن سال 1330 نیز نامی از آن برده نشده با این وجود قدمت روستای باباپیر (باپیر تویسرکان) که در اوایل دوره زندیه شکل گرفته بیش از این روستا می باشد.

«تیره باپیر» در ساختار ایل بختیاری

تاریخ، فرهنگ، آداب و رسوم و رفتار ساکنان روستای باباپیر بیانگر اصالت آنها از قوم لر و ایل بختیاری است. طوری که در گذشته باباپیر را به عنوان روستایی بختیاری نشین در منطقه می شناختند ولی گذشت زمان و بویژه پیشرفت چشمگیر تکنولوژی (که با تنگناهای اقتصادی دهه های اخیر بویژه در روستا ها همراه است) سبب شده اند اجرای بسیاری از آداب و رسوم اجتماعی گذشته نادیده گرفته شود و یا حذف شوند. این تغییرات فرهنگی اجتماعی برای کانون های کوچک و پراکنده (خرده فرهنگها) که بُعد زمانی و مکانی زیادی با اصل و مرکز خود دارند همانند روستای باباپیر بیشتر نمایان است.

با توجه به اصالت لر و بختیاری بودن ساکنان روستای باباپیر به نظر می رسد انتخاب نام روستا توسط بنیانگذران برگرفته از نام «تیره باپیر » با جایگاه ساختاری زیر در در ایل بختیاری باشد.

در يك تقسيم بندي كلي ايل بختياري به دو شاخه هفت لنگ و چهارلنگ تقسيم مي شود كه هر كدام از اين دو شاخه داراي تقسيمات كوچكتري به نام «باب» هستند. هر باب به واحدهاي كوچكتر به نام «طايفه» و هر طايفه به چند «تيره» تقسيم مي شود و ... .

باب دورکی یکی از باب های چهارگانه شاخه هفت لنگ می باشد. که اغلب ایلخان های بختیاری از این باب و طایفه زِراسوند بوده اند. ( ایلخان اسم مرکب ترکی – مغولی است و به معنی رئیس ایل، یا خان قبیله می باشد).

باب دورکی خود متشکل از 7 طایفه است و یکی از طایفه های آن زِراسوند می باشد. طایفه زِراسوند را نیز مجموعه ای از 32 یا 34 تیره می دانند که یکی از آنها تیره «باپیر» است. در برخی منابع طایفه زراسوند را دارای دو شعبه اصلی به نام ایهاوند و کورکور ذکر کرده اند که هریک از آنها چند تیره را در بر می گیرد. در اینصورت تیره «باپیر » در شعبه کورکور قرار دارد.

در لغتنامه دهخدا معنی واژه باپیر به «کورکور» ارجاع شده است و با مراجعه به کورکور آنرا اسم خاص دانسته و با ذکر منبع از جغرافیای سیاسی کیهان نوشته است: تیره ای از طایفه شهی هفت لنگ بختیاری است و خود دارای شُعَبی است به شرح: خدرسرخ، خدری، گرگه، باپیر و سیف الدین وند.

در جغرافیای سیاسی کیهان (1311، ص 73) طایفه شهی همان طایفه زِراسوند در نظر گرفته شده و آنرا دارای دو شعبه ایهاوند و کورکور دانسته.

در معنی لغوی شهی مخفف شاهی و منسوب بشاه می باشد و از آنجایکه طایفه زِراسوند ریاست کل ایل بختیاری را به عهده داشت و به ایلخانان بختیاری معروف بودند. بنا براین به آن طایفه شهی گفته شده. که مرکز ایلخانی آن ها و کل بختیاری در منطقه چغاخور واقع در چهارمحال بختیاری بوده است. در سایر منابع که به ساختار ایل بختیاری پرداخته اند تیره شهی نیز همانند سایر تیره های طایفه زراسوند ذکر شده است. و در منابعی که زراسوند را باب می دانند یکی از طایفه های آن می باشد.

دو ساکن شده اولیه در باباپیر مرحوم شانظر و خان بابا (خُن بآووه – خُم بآووه) بودند که به مرور زمان در ماهها و سالهای بعد چند نفر دیگر به آنها ملحق شدند. احتمال اینکه نفرات اولیه ساکن شده در باباپیر نام روستا را از تیره خود «باپیر» در ایل بختیاری گرفته باشند زیاد است. همچنین نام های خانوادگی بابایی، جعفری، میری، احمدی که از خویشاوندان تیره باپیر هستند و نام طایفه ایسی (اسی) که به احتمال تغییر یافته از نام تیره اسیوند (عیسوند) در لهجه محلی باباپیر است و از پسر عموهای تیره باپیر می باشند نشان از آنست که اغلب ساکنان اولیه روستای باباپیر از تیره باپیر و سایر تیره های طایفه زراسوند و نهایت باب دورکی هستند.

خلاصه و نتیجه:

نام روستای باباپیر مطابق با زبان معیار «باباپیر» نوشته و گفته می شود ولی در گویش و لهجه محلی به آن «باپیر» می گویند. باپیر اسم خاص کردی است که برای نامیدن فرزند پسر و سایر اماکن و گروه ها استفاده می شود.

در ایل بختیاری تیره ای به نام «باپیر » وجود داردکه جایگاه آن در ساختار ایل به شرح زیر است:

ایل بختیاری– شاخه هفت لنگ- باب دورکی- طایفه زِراسوند- تیره باپیر.

نتیجه تحقیق و بررسی های صورت گرفته توسط نویسنده نشان می دهد به احتمال زیاد چند تن از بنیانگذران اولیه روستای باباپیر از تیره باپیر و سایر ساکنین نیز اکثراً از طایفه زراسوند و باب دورکی بوده اند.

قطعیت گزاره فوق نیاز به تحقیق و بررسی بیشتر دارد.

لطفاً نظر خود را باکلیک بر روی متن پیوند « نظر بدهید» پایین صفحه ارسال نمایید.